CƠ HỘI PHÁT TRIỂN NGÀNH BÁN LẺ TẠI VIỆT NAM

1. Giới thiệu chung về Ngành Bán lẻ

Ngành Bán lẻ là một trong những ngành có tốc độ tăng trưởng liên tục và ấn tượng trong nhiều năm qua ở Việt Nam. Tốc độ tăng trưởng của ngành bán lẻ trong giai đoạn 2013-2018 là 10,97%. Tổng mức bán lẻ hàng hoá và doanh thu dịch vụ tiêu dùng năm 2019 tăng 11,8% so với năm 2018 (Tổng cục thống kê, 2020). Thị trường bán lẻ Việt Nam nằm trong nhóm những thị trường mới nổi hấp dẫn nhất; hệ thống bán lẻ của Việt Nam đang phát triển nhanh chóng, kết hợp được cả yếu tố truyền thống và hiện đại với sự tham gia của hầu hết các khu vực kinh tế. Điều này cho thấy ngành Bán lẻ thực sự là một ngành dịch vụ nhiều tiềm năng phát triển, mang lại lợi ích đáng kể cho nền kinh tế; và tạo ra số lượng lớn công ăn việc làm cho xã hội.
Ngày nay, toàn cầu hóa kinh tế diễn ra ngày càng sâu rộng. Việt Nam đã tham gia và là thành viên của nhiều tổ chức và diễn đàn kinh tế lớn trong khu vực cũng như trên thế giới như Tổ chức thương mại thế giới (WTO), diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương (APEC), diễn đàn hợp tác Á – Âu (ASEM), Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP), cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC)… Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng này cùng với sự phát triển của nền kinh tế, thị trường bán lẻ Việt Nam đã có sức bật lên nhanh chóng cả về tổng lượng bán lẻ, số lượng và quy mô của các chủ thể gia nhập thị trường bán lẻ. Đặc biệt sự bùng nổ của các mô hình bán lẻ hiện đại như như cửa hàng bách hóa, trung tâm thương mại, trung tâm mua sắm và hệ thống siêu thị dần trở nên phổ biến làm thay đổi diện mạo, tạo nên sức cạnh tranh trong ngành bán lẻ.
Chuyên đề này sẽ đánh giá hiện trạng của ngành bán lẻ Việt Nam cũng như nhận diện các cơ hội đối với hoạt động của ngành bán lẻ trong thời gian tới.
2. Ngành bán lẻ và vai trò của ngành bán lẻ
2.1. Ngành Bán lẻ
Ngành Bán lẻ chính là tập hợp có tổ chức các thành phần với những mối liên hệ về cấu trúc và chức năng xác định nhằm thực hiện những mục tiêu xác định là đưa hàng hóa đến tay người tiêu dùng cuối cùng nhằm phục vụ cho mục đích tiêu dùng cá nhân và hộ gia đình (Hồ Kim Hương, 2015)
Ngành Bán lẻ bao gồm tất cả các chủ thể kinh doanh (doanh nghiệp, tổ chức kinh tế, các cơ sở kinh doanh cá thể…) có hoạt động cung cấp/bán trực tiếp hàng hóa tới người tiêu dùng, không phụ thuộc vào hình thức kinh doanh (siêu thị, chợ, trung tâm thương mại, cửa hàng tiện lợi, cửa hàng chuyên doanh…) (VCCI, 2016).
Căn cứ vào hình thức tổ chức bán lẻ, Ngành Bán lẻ được phân thành hai loại, gồm tổ chức bán lẻ truyền thống (bán lẻ truyền thống) và tổ chức bán bán lẻ hiện đại (bán lẻ hiện đại) (Hồ Kim Hương, 2015). Hình thức bán lẻ truyền thống là phương thức bán lẻ trong đó chủ yếu sử dụng phương thức bán hàng thủ công, trực tiếp. Hình thức bán lẻ truyền thống gồm: chợ, các cửa hàng bán lẻ truyền thống và buôn bán hàng rong,… Hình thức bán lẻ hiện đại là hình thức bán hàng theo phương thức tự phục vụ hoặc kết hợp chọn lấy hàng trên giá cho khách hàng và để khách hàng tự lựa chọn hàng trên giá trưng bày với sự hỗ trợ của nhân viên bán hàng. Hình thức bán lẻ hiện đại gồm: trung tâm thương mại, siêu thị, các cửa hàng hiện đại…
2.2. Vai trò của Ngành Bán lẻ
Ngành bán lẻ thúc đẩy ngành sản xuất phát triển: với vai trò là đầu ra cho sản xuất, ngành bán lẻ, đặc biệt là mảng bán lẻ hàng hóa còn là khâu quan trọng của toàn bộ chuỗi sản xuất nói chung của tất cả các ngành sản xuất. Do đó sự phát triển của ngành bán lẻ cũng đồng thời quyết định một phần không nhỏ hiệu quả, lợi nhuận và sự phát
triển của các ngành sản xuất trong nền kinh tế.
Ngành bán lẻ cung ứng đầy đủ và kịp thời hàng hóa đến người tiêu dùng: Ngành bán lẻ phát triển sẽ đem lại lợi ích cho người tiêu dùng. Thông qua hệ thống bán lẻ, người tiêu dùng được cung ứng đầy đủ, kịp thời và đúng chủng loại hàng hóa mà họ cần, đúng thời gian, tại một địa điểm và ở mức giá mà người tiêu dùng chấp nhận.
Ngành bán lẻ tạo ra việc làm cho một số lượng lớn lao động trong xã hội và mang lại thu nhập cho một bộ phận dân cư quan trọng. Bán lẻ là ngành kinh tế lớn, với số lượng chủ thể kinh doanh đông đảo, đang tạo ra việc làm cho một số lượng lớn lao động trong xã hội. Do đó, sự phát triển của ngành này có thể ảnh hưởng tới thu nhập cũng như cuộc sống của một bộ phận dân cư tương đối lớn trong xã hội.
3. Thực trạng ngành bán lẻ tại Việt Nam
Thị trường bán lẻ Việt Nam phát triển khá mạnh trong những năm gần đây. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng có mức tăng trưởng nhanh qua các năm 2016 - 2019. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng tăng năm 2017 đạt 3.956 nghìn tỷ đồng, tăng 11,6% so với năm 2016. Trong khi đó, năm 2018, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước tính đạt gần 4.417 nghìn tỷ đồng, tăng 11,6% so với năm 2017. Lượng cung hàng hóa trên thị trường dồi dào, đáp ứng đầy đủ, kịp thời cho nhu cầu sản xuất và tiêu dùng. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng năm 2019 đạt 4.940 nghìn tỷ đồng, tăng11,8% so với năm 2018, mức tăng cao nhất giai đoạn 2016-2019.

Bảng 1 . Doanh thu hàng hóa bán lẻ Việt Nam giai đoạn 2016-2019

(Nguồn: Tổng cục thống kê, 2020)

Xét theo ngành hoạt động, doanh thu bán lẻ hàng hóa năm 2019 đạt gần 3.750 nghìn tỷ đồng, chiếm 75,9% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng và tăng 12,6% so với năm 2018. Trong đó, ngành hàng vật phẩm văn hoá, giáo dục tăng 14,4%; lương thực, thực phẩm tăng 13,2%; đồ dùng, dụng cụ, trang thiết bị gia đình tăng 11,3%; may mặc tăng 10,9%; phương tiện đi lại tăng 7,8%.

Bảng 2. Số lượng chợ, siêu thị, trung tâm thương mại qua các năm 2016-2018

Nguồn: Tổng cục thống kê, 2020)